ອົງການສຶກສາ-ວິທະຍາສາດ ແລະ ວັດທະນະທໍາ ແຫ່ງ ສະຫະປະຊາຊາດ ຫລື ຢູເນັສໂກ ໄດ້ປະກາດຂື້ນທະບຽນ ໃຫ້ແຄນ ແລະ ສຽງແຄນລາວ ເປັນມໍລະດົກທາງດ້ານວັດທະນະທໍາ ຂອງໂລກ ຢ່າງເປັນທາງການ ເມື່ອວັນທີ 7 ທັນວາ 2017 ທີ່ຜ່ານມາ ທີ່ເກາະເຊຈູ, ສາທາລະນະລັດ ເກົາຫລີ ກາຍເປັນທີ່ຫນ້າພາກພູມໃຈ ແລະ ຍິນດີ ຂອງຄົນລາວທັງຊາດ ທີ່ມໍລະດົກຂອງບັນພະບູລຸດ ທີ່ມີມາແຕ່ບູຮານນາການ ໄດ້ຖືກຮັບຮອງໃຫ້ເປັນມໍລະດົກໂລກ ຢ່າງເປັນທາງການແລ້ວ.

ປະຈູບັນພູມປັນຍາ ທີ່ໄດ້ຮັບການຂື້ນທະບຽນເປັນມໍລະດົກທາງດ້ານວັດທະນະທໍາແລ້ວ ຫລາຍກວ່າ 350 ລາຍການ ນັບແຕ່ປີ 2003 ເປັນຕົ້ນມາ ເຊີ່ງ ອົງການ ຢູເນັສໂກ ໄດ້ຈັດຂື້ນເພື່ອໃຫ້ຮັບຮູ້ເຖິງຄຸນຄ່າທາງສີລະປະວັດທະນະທໍາ ທົ່ວໂລກ ແລະ ບາງຄັ້ງ ຢູ່ເນັສໂກ ຍັງໄດ້ໃຫ້ການສະຫນັບສະຫນູນທາງດ້ານທຶນຮ້ອນ ແລະ ເຕັກນິກ ເພື່ອເປັນການປົກປັກຮັກສາ ອະນຸລັກໄວ້ ສົມກັບເປັນມໍລະດົກໂລກ. ໃນປີ 2017 ນີ້, ມີການສະເຫນີຕໍ່ ຢູ່ເນັສໂກ ຫລາຍກວ່າ 34 ລາຍການ ເພື່ອຊີງ ຂື້ນເປັນມໍລະດົກໂລກ, ແລະ 1 ໃນນັ້ນ ແຄນ ແລະ ສຽງແຄນລາວ ເຊີ່ງເປັນເຄື່ອງດົນຕຣີພື້ນເມືອງຊອງຊາດລາວ ແມ່ນໄດ້ຖືກຄັດເລຶອກ ແລະ ຮັບຮອງຈົດທະບຽນເປັນມໍລະດົກໂລກ ທາງດ້ານວັດທະນະທໍາ ຢ່າງເປັນທາງການ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ຍັງມີ ເຕື່ອງດົນຕຣີ ຈາກປະເທດອື່ນໆ

ເຮົາມາຮູ້ເຖິງເນື້ອໃນອັນເລີກເຊີ່ງຂອງແຄນນໍາກັນ. ແຄນ ແມ່ນເຄື່ອງດົນຕີອະມະຕະຂອງຊາວລາວ ເຊິ່ງເປັນສິ່ງທີ່ຕິດພັນຢ່າງສະໜິດແໜ້ນກັບຊີວິດຂອງຄົນລາວ. ແຄນສາມາດກ່ອມອາລົມຄົນໃຫ້ມ່ວນ ແລະ ໃຫ້ຄວາມມ່ວນຊື່ນ ສຸກສັນໃນຍາມມີໄຊຊະນະ ແລະ ປະສົບຜົນສຳເລັດ ອັນຈົບງາມ. ແຄນຍັງກ່ອມຈິດໃຈໃຫ້ຄົນຄຶດຮອດບ້ານເກົ່າເມືອງຫລັງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຄິດຮອດບ້ານເກົ່າທີ່ເຄີຍພັກອາໄສ, ເຮັດໃຫ້ຄຶດຮອດອະດີດຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ ເມື່ອໄດ້ຟັງສຽງແຄນລາວຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ລຳສັ້ນ, ລຳລ່ອງ ແລະ ອື່ນໆ. ແຄນເປັນເຄື່ອງດົນຕີປະເພດໃຊ້ປາກເປົ່າ ດ້ວຍວິທີສູບລົມເຂົ້າ-ອອກຕາມຈັງຫວະ ແລະ ທຳນອງ ຫຼື ລາຍທີ່ໄດ້ກຳນົດຢ່າງຄັກແນ່. ແຄນເຮັດດ້ວຍ ໄມ້ອໍ້ (ໄມ້ປາວ) ເຊິ່ງໄດ້ປະກອບດ້ວຍ ວັດຖຸ 4 ຢ່າງ ແມ່ນ ໄມ້ລູກແຄນ, ໄມ້ອໍ້ (ໄມ້ປາວ), ເຕົ້າແຄນ (ໄມ້ດູ່), ລີ້ນແຄນເຮັດດ້ວຍທອງ ຫຼຶ ເງິນສະເພາະຂີ້ສູດ ໃຊ້ໄວ້ຕິດຮູແຄນ. ແຄນປະກອບມີ 4 ຊະນິດ ຄື:

1. ແຄນຫົກ: ເປັນແຄນສ່ໍານ້ອຍ ເອີ້ນວ່າ: ແຄນນ້ອຍ ຫຼື ແຄນສັ້ນ, ມີລູກແຄນຂ້າງລະ 3 ລູກ ມີສຽງນຳກັນ 5 ສຽງ ຄື: ຟາ-ຊອນ -ລາ-ໂດ-ເຣ.
2. ແຄນເຈັດ: ເປັນແຄນສ່ໍາກາງມີລູກຂ້າງລະ 7 ລູກ, ແຄນສ່ຳກາງນິຍົມເປົ່າໃສ່ດົນຕີອື່ນໆ ມີສຽງນຳກັນ 7 ສຽງ ຄື: ໂດ-ເຣ-ມີ-ຟາ-ຊອນ-ລາ-ທີ.
3. ແຄນແປດ: ເປັນແຄນສ່ໍາກາງ ໃຫຍ່ກວ່າແຄນເຈັດໜ້ອຍໜຶ່ງ. ໃຊ້ສໍາລັບເປົ່າດ່ຽວໂດຍປະສົມປະສານກັບສຽງລຳ ແລະ ສຽງຂັບປະເພດຕ່າງໆ, ແຄນແປດເປັນແຄນທີ່ໝໍລຳນິຍົມຊົມຊື່ນໃຊ້ຫຼາຍກວ່າໝູ່.
4. ແຄນເກົ້າ: ເປັນແຄນທີ່ມີລູກຂ້າງລະເກົ້າ, ແຄນຊະນິດນີ້ແມ່ນແຄນທີ່ເພິ່ນນິຍົມຊົມຊື່ນເປົ່າໃສ່ ລຳໂສມ, ລຳສີພັນດອນ, ລຳພື້ນເມືອງ, ລຳນິທານແຕ່ເກົ່າ.
ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງແຄນ ອີງຕາມການຄົ້ນຄວ້າຊອກຫາທາງບູຮານນະຄະດີ ແຕ່ກີ້ແຕ່ກ່ອນ ແລະ ທາງດ້ານວັນນະຄະດີຂອງ ນັກປາດ, ສາດສະດາຈານ ທາງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ກ່ຽວກັບຄວາມເປັນມາຂອງແຄນແລ້ວ ເພິ່ນກໍ່ສັນນິຖານໄວ້ເປັນຢ່າງເຊື່ອຖືວ່າ: ແຄນເປັນ ອຸປະກອນດົນຕີ ຂອງຄົນລາວບັນດາເຜົ່າ, ແຄນທີ່ໄດ້ຄົ້ນພົບນັ້ນມີເຄົ້າຍາວ ຄື: ແຄນຂອງເຜົ່າມູເຊີ, ແຄນໂທນຂອງເຜົ່າຊ່ວຍ ຢູ່ແຂວງອັດຕະປື. ສະນັ້ນ, ຈິ່ງເວົ້າໄດ້ວ່າດົນຕີປະເພດນີ້ມີມາ ແຕ່ບູຮານນະການແລ້ວ 2 ພັນກວ່າປີ ມາແລ້ວ, ແລະ ໄດ້ຄົງຢູ່ຄູ່ກັບຊາດລາວຕະຫລອດມາຕາມເທົ່າປະຈຸບັນ. ສົມແລ້ວທີ່ທາງ ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຫລື UNESCO ຮັບຮອງເປັນມໍລະດົກໂລກ ຢ່າງເປັນທາງການ ແລະ ເປັນຄວາມພາກພູມໃຈ ຫາທີປຽບບໍ່ໄດ້ ຂອງຄົນລາວ-ຊາດລາວ.

Editor: ກຳປານາດ ລັດຖະເຮົ້າ